Slovenië trekt zich terug over hulp bij zelfdoding: welke argumenten hebben de doorslag gegeven bij het referendum?

Deze wet, die op 18 juli 2025 door de parlementsleden van de regeringsmeerderheid werd aangenomen, maakte de weg vrij voor hulp bij zelfdoding, niet alleen voor terminaal zieken, maar ook voor andere patiënten met een ernstige of ongeneeslijke ziekte “waarvoor alle behandelingsmogelijkheden zijn uitgeput en die geen gegronde hoop op genezing of verbetering van de gezondheid bieden” , met uitzondering van gevallen van geestesziekten.

Volgens de initiatiefnemers van de campagne die aan de basis lag van dit referendum tegen hulp bij zelfdoding, vormde deze wet een ernstige bedreiging voor het recht op leven van zieke mensen, maar ook van ouderen en gehandicapten.

Door 46 000 handtekeningen te verzamelen voor een referendum om de wet ongedaan te maken, heeft de burgerorganisatie “Beweging voor Kinderen en het Gezin” het criterium van 40 000 handtekeningen bereikt dat vereist is voor het houden van een dergelijk referendum.

De vraag die aan de Sloveense kiezers werd gesteld, was duidelijk: “Bent u voorstander van de invoering van de wet op hulp bij zelfdoding?”.

Bij de stemming op 23 november werd de opkomstdrempel van 20% ruimschoots overschreden: meer dan 40% van de kiezers in dit land met twee miljoen inwoners nam deel aan het referendum.

53% van de kiezers sprak zich uit tegen de wet op hulp bij zelfdoding, terwijl 47% voor stemde.

Het resultaat van het referendum heeft tot gevolg dat de wet in kwestie wordt ingetrokken en dat het Sloveense parlement binnen een jaar geen soortgelijke tekst kan aannemen.

De mogelijkheid dat er na deze termijn een nieuwe wet inzake hulp bij zelfdoding wordt aangenomen, kan dus niet worden uitgesloten. De publieke opinie in Slovenië over dit onderwerp lijkt in ieder geval te veranderen: bij het eerste referendum over deze kwestie in 2024 in het land was er namelijk een kleine meerderheid van de kiezers voor hulp bij zelfdoding. Terwijl enkele weken voor de stemming de peilingen nog een meerderheid voor deze wet voorspelden, heeft de campagne van Aleš Primc en zijn burgerbeweging de publieke opinie over dit onderwerp doen kantelen.

Overwinning van “fake news” of bewustwording van de impact van hulp bij zelfdoding?

Moeten we dit, zoals verschillende politici van de regeringsmeerderheid na de stemming hebben aangegeven, zien als een overwinning van fake news, of eerder als een bewustwording bij de Sloveense kiezers van bepaalde kwesties die tot dan toe in dit debat onderbelicht waren gebleven?

Van de argumenten die tijdens de campagne werden aangevoerd, lijkt in ieder geval de nadruk op de prioriteit die moet worden gegeven aan de verbetering van het gezondheidszorgstelsel en de ontwikkeling van palliatieve zorg vóór elke wet op hulp bij zelfdoding, gehoord te zijn. Bovendien werd de nadruk gelegd op de onverenigbaarheid van de tekst met artikel 17 van de Sloveense grondwet, dat het onschendbare karakter van het menselijk leven verkondigt.

Ook de vrees dat de waarborgen in de oorspronkelijke versie van de wet ontoereikend zouden blijken, heeft bij veel kiezers een rol gespeeld bij hun keuze. Hierin kan men een daadwerkelijke verwerking zien van de ervaringen van landen die euthanasie of hulp bij zelfdoding hebben gelegaliseerd: het uiterst subjectieve karakter van de toegangsvoorwaarden tot deze praktijk, in combinatie met de ruime interpretatie van deze voorwaarden door artsen en controle-instanties, heeft geleid tot een geleidelijke uitbreiding – vaak zonder wetswijziging – van de gevallen die in aanmerking komen voor geplande dood, met inbegrip van gevallen die op het moment van de stemming ondenkbaar waren.

Wat er ook gebeurt – zelfs de indiening van een nieuw wetsvoorstel binnen twaalf maanden – de reikwijdte van het referendum van november 2025 mag niet worden onderschat: de intrekking van een wet die geplande dood toestaat door middel van een rechtstreekse volksstemming is een ongekend en belangrijk feit. Dit zet vraagtekens bij de dynamiek van legalisering – en zelfs uitbreiding, in de landen die het al hebben gelegaliseerd (Oostenrijk, Benelux, Zwitserland en Spanje) – van euthanasie of hulp bij zelfdoding in Europese landen, die vaak als onvermijdelijk wordt voorgesteld.

Foto door Jeremy Bishop op Unsplash