Euthanasie en handicap: wat verwijt de VN het Franse wetsvoorstel?
Terwijl de Nationale Assemblee op 27 mei 2025 het wetsvoorstel over “het recht op hulp bij sterven” in eerste lezing had aangenomen, leken de debatten over dit wetsvoorstel tot legalisering van euthanasie en hulp bij zelfdoding opgeschort, dit in afwachting van de behandeling van de tekst door de Senaat in het najaar. Het debat over deze tekst is midden in de zomer echter weer opgelaaid, en dit naar aanleiding van een standpunt van het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap (CRPD).
Risico op “schending van het recht op leven”
In zijn brief van 23 juni aan de Franse autoriteiten vraagt het VN-comité om opheldering, namelijk over het risico van “schending van het recht op leven van personen met een handicap” dat deze wet met zich mee zou brengen als ze zou worden aangenomen. Het CRPD richt zich met name op de criteria om in aanmerking te komen voor “hulp bij sterven”, die “een capaciteitsgerichte beeld” zou overbrengen, dat wil zeggen vooroordelen of discriminatie ten opzichte van personen met een handicap.
Meer bepaald vreest het Comité dat de tekst gebaseerd is op “het idee dat ‘lijden’ inherent is aan een handicap” en dat hij daardoor de weg vrijmaakt voor een vertekende keuze (door een “valse dichotomie”) van personen met een handicap die euthanasie overwegen. In deze brief herinnert het CRPD overigens aan zijn eerdere aanbevelingen, waarin het wijst op de tekortkomingen van Frankrijk op het gebied van ondersteuning van de autonomie van personen met een handicap en specifieke maatregelen om zelfmoord onder deze categorie personen te vermijden.
Bezorgdheid over het strafbare feit van belemmering en de bedenktijd
Andere elementen van het wetsvoorstel baren het Comité zorgen, op basis van “geloofwaardige” informatie die is verstrekt door de vele verenigingen die een bijdrage over dit onderwerp hebben ingediend. Het gaat met name om de strafbaarstelling van personen die een persoon zouden trachten te verhinderen om door euthanasie te sterven (belemmering), of de verkorting van de termijn tussen het verzoek van de persoon en zijn geplande overlijden tot twee dagen.
Komt een persoon met een handicap in aanmerking op grond van non-discriminatie?
In zijn antwoord van 27 augustus verschuilt de Franse regering zich achter het feit dat de tekst nog kan worden gewijzigd door parlementaire amendementen en dat het beginsel van non-discriminatie vereist dat personen met een handicap niet worden uitgesloten van “hulp bij sterven”. De Franse autoriteiten verbinden zich ertoe de “keuzevrijheid” en de “vrije en geïnformeerde toestemming” van personen met een handicap, met inbegrip van personen met een psychische stoornis, te waarborgen.
Ongeacht het antwoord van het VN-comité op deze uitleg, zullen de vragen over de gevolgen van euthanasie en hulp bij zelfdoding voor het recht op leven van personen met een handicap zeker aanleiding geven tot nieuwe debatten bij de komende behandeling van de tekst door de Senaat. Deze vragen sluiten bovendien aan bij de ernstige bezorgdheden die door hetzelfde VN-comité is geuit over “medische hulp bij sterven” in Canada (News IEB 15/05/2025). In maart 2025 vroeg het CRPD aan de Canadese autoriteiten om zelfs af te zien van de geplande uitbreiding van de euthanasiewet en om uit te sluiten dat een handicap een “reden kan zijn om medische hulp bij sterven goed te keuren”.
Bronnen: VN-CRPD, Genethique, La Croix
