Italië erkent het draagmoederschap als een “universeel misdrijf”: symbolische maatregel of eerste stap naar een wereldwijd verbod?

De uitbreiding van de strafbaarstelling overstijgt de nationale grenzen. Intussen hebben een aantal initiatieven de weg vrijgemaakt voor een wereldwijd verbod. Zo nam het Europees Parlement in april 2024 een richtlijn aan die het DMS op de lijst van de misdrijven van mensenhandel plaatst. En in 2023 kwam een honderdtal experten uit 75 landen in Casablanca bijeen. Samen ondertekenden ze een officiële verklaring voor een wereldwijd draagmoederschapsverbod. Ondanks deze initiatieven, die elk op hun niveau eerder symbolisch zijn, rijst de vraag in hoeverre een staat draagmoederschapspraktijken kan bestraffen die in een andere staat legaal zijn uitgevoerd.   

In een interview met The Washington Post wees Léopold Vanbellingen, directeur van het Europees Instituut voor Bio-ethiek, op de moeilijkheid voor een individuele staat de praktijk als een “universeel misdrijf” te bestempelen.    

De Italiaanse premier Giorgia Meloni vond de uitstraling die de stemming van de wettelijke verbodsuitbreiding uitstraalt eerder politiek dan juridisch: ze geeft een duidelijk signaal dat voor een internationale afschaffing van de DMS-praktijk een verdrag nodig is en waarschuwt tegelijk dat de Italiaanse overheid zich zal verzetten tegen elke automatische erkenning van een afstamming als gevolg van een in het buitenland uitgevoerd DMS. 

Deze (Italiaanse) signalen moeten we plaatsen in de context van twee opkomende initiatieven, het ene van de EU, het andere internationaal. Deze willen de lidstaten dwingen buitenlandse afstammingsakten te erkennen, ook als die betrekking hebben op een draagmoederschap. Zo zal de Raad van Ministers van de EU zich eerstdaags uitspreken over de aanneming van een Reglement dat de voorzitster van de EU-commissie (wel heel kort door de bocht) als volgt motiveerde: 'If you are parent in one country, you are parent in every country'. En ook op wereldvlak, overweegt de Conferentie van Den Haag een gelijkaardige tekst aan te nemen, gemotiveerd door het niet-discriminatiebeginsel. 

Ondertussen spant België de kroon, want, bij gebrek aan een specifiek strafrechtelijk kader, tolereert het in eigen land zowel de praktijk als de buitenlandse afstammingsakten opgemaakt na een draagmoederschap. Andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, omzeilen de klip door het zogenaamde niet-commerciële draagmoederschap (inclusief deze met een kostenvergoeding  voor de draagmoeder) te onderscheiden van het commerciële. Nochtans wijst Léopold Vanbellingen erop dat vanuit ethisch oogpunt de praktijk zelf ontoelaatbaar is. Hoe men de praktijk ook omschrijft, zijn de gezondheidsrisico's die de draagmoeder loopt, reëel en de risico's op uitbuiting reuzengroot, niet alleen voor de moeder, maar ook voor het kind, omdat het contract voorziet dat het, zodra het geboren is, aan zijn moeder ontnomen zal worden.