Portugal: opnieuw geen decriminalisering van euthanasie

Op 31 maart 2023 nam het Portugese parlement een vierde versie aan van de wet op het medisch begeleid sterven. Het Constitutioneel Hof had immers , in januari en voor de tweede maal, de derde versie van de eind 2022 aangenomen wet ongrondwettig verklaard. Het Hof deed dat omwille van de onvoldoende duidelijke omschrijving van het lijden als toelatingsvoorwaarde voor euthanasie.

De vierde versie die de parlementsleden opnieuw stemden, wijzigt het lijden voordien omschreven als 'lichamelijk, psychisch en geestelijk lijden'. Artikel 2 omschrijft het nu als 'lijden van een grote intensiteit als gevolg van een ernstige en ongeneeslijke ziekte of van een zwaar en blijvend, aanhoudend of voortdurend  letsel, dat de persoon zelf ondraaglijk acht".

En aan artikel 3 dat de voorwaarden stelt waaronder medisch begeleid sterven niet langer strafbaar zal zijn, is een nieuwe voorwaarde toegevoegd: euthanasie wordt eveneens afhankelijk gemaakt van de hulp bij zelfdoding. Daardoor zal ze alleen toegestaan zijn als een lichamelijk gebrek de patiënt belet zijn leven te beëindigen door zelfdoding.

Met deze aanpassingen, willen de parlementsleden duidelijk vooruitlopen op een nieuwe doorverwijzing naar het Grondwettelijk Hof. Momenteel ligt de wet op het bureau van president Marcelo Rebelo de Sousa.

De weg die de Portugese volksvertegenwoordiging hiermee inslaat is ook deze van de 'Convention citoyenne sur la fin de vie' die de Franse President eind vorig jaar instelde. In dit concept is medisch begeleid sterven niet langer strafbaar en wordt tegelijk, zij het subsidiair, euthanasie gelegaliseerd. Op die manier dreigt een steeds verdergaande vervaging van de onderliggende realiteit van de praktijk, namelijk dat steeds, rechtstreeks of onrechtstreeks, een arts erbij is betrokken.

Update:

Op 19 april 2023 heeft de Portugese president Marcelo Rebelo de Sousa opnieuw zijn veto gezet op de wet op euthanasie en de parlementsleden verzocht bepaalde aspecten te verduidelijken. In een vierde versie waarover het parlement op 31 maart had gestemd, hadden de parlementsleden in artikel 3 een nieuwe voorwaarde opgenomen die euthanasie afhankelijk maakte van hulp bij zelfdoding: euthanasie zou alleen dan toegestaan zijn in de gevallen waarin een lichamelijk gebrek bij de patiënt zelfdoding in de weg staat.

Zo vraagt Marcelo Rebelo onder meer het bedoelde lichamelijk gebrek duidelijk in de wet te omschrijven en de criteria te bepalen wanneer die persoon al dan niet tot een zelfdoding in staat is. Ook blijft hij de vraag stellen of een arts aanwezig dient te zijn, zodat nacontrole op de bijstand bij zelfdoding mogelijk is.

Omwille van die talrijke onduidelijkheden bij een zo zware ingreep als euthanasie of hulp bij zelfdoding met medewerking van een arts, heeft de President de tekst teruggestuurd naar de volksvertegenwoordiging.