MBV: Belgische rechtbank dwingt veronderstelde anonieme donor tot DNA-test

Zal België binnenkort de mogelijkheid van anonieme spermadonatie in het kader van kunstmatige voortplanting afschaffen?

Een recente uitspraak van de rechtbank van eerste aanleg van Oost-Vlaanderen heeft het debat heropend over de toegang tot de herkomst van kinderen geboren uit gedoneerde gameten.

De Belgische wet van 6 juli 2007 betreffende medisch begeleide voortplanting staat toe dat spermadonoren en eiceldonoren die dat wensen anoniem blijven. Dit belet echter niet dat het kind uit deze donatie geboren op zoek gaat naar zijn of haar biologische ouder.

 

Het was precies deze zoektocht naar haar afkomst die een Belgische vrouw, geboren na MBV met een anonieme donor, ertoe aanzette om de identiteit van haar biologische vader te achterhalen. Aanvankelijk nam 'Mevrouw X' (het pseudoniem dat in het persbericht van de rechtbank wordt gebruikt) contact op met een aantal commerciële DNA-banken (zoals MyHeritage) die hun diensten op internet aanbieden. Door haar eigen DNA te vergelijken met deze databanken, gevolgd door genealogisch onderzoek, was Mevrouw X in staat om met vrijwel volledige zekerheid de identiteit van haar biologische vader vast te stellen.

Vervolgens werd een bemiddelingspoging tussen mevrouw X en de heer Y (de vermoedelijke donor) opgestart onder auspiciën van het Afstammingscentrum in Gent. Dit onafhankelijke centrum, opgericht door de Vlaamse overheid in 2021, heeft als doel mensen te ondersteunen in hun zoektocht naar hun familie en biologische afkomst.

Toen de heer Y weigerde een DNA-test te ondergaan om zijn biologische band met mevrouw X te verifiëren, ondernam mevrouw X gerechtelijke stappen om de heer Y er toe te dwingen.

 

Het recht op toegang tot de afstamming van het kind weegt zwaarder dan het recht op privacy van de anonieme donor

Mevrouw X roept het artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) aan, waarin het recht op eerbiediging van het privéleven en het familie- en gezinsleven is vastgelegd. Volgens haar houdt deze bepaling "het recht om zeker te zijn van iemands biologische afstamming" in.

Om zijn weigering om de DNA-test te ondergaan te rechtvaardigen, beriep de heer Y zich ook op artikel 8 EVRM, in termen van het recht op respect voor zijn privéleven en lichamelijke integriteit, en op de PMA-wet van 2007, die de anonimiteit van de donatie mogelijk maakte.

Rekening houdend met dit conflict van grondrechten, maakt de rechtbank vervolgens een belangenafweging. De uitspraak houdt rekening met de tendens dat het belang van het kind (zelfs als het meerderjarig is) om te weten van wie hij of zij afstamt, voorrang heeft op elk ander recht. Volgens de rechtbank maakt het recht om zijn afkomst te kennen deel uit van het recht op identiteit en persoonlijke ontwikkeling.

 

Dit wordt bevestigd door recente rechtspraak van het Belgische Grondwettelijk Hof en door het verbod op anonieme gametendonatie dat in verschillende landen van kracht is. De uitspraak is van mening dat de Belgische wet van 2007 hoogstwaarschijnlijk onverenigbaar is met het EVRM en het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, waarvan artikel 7.1 erkent dat elk kind "het recht heeft, voor zover mogelijk, zijn ouders te kennen en door hen te worden verzorgd".

 

Daarom is het recht van mevrouw X om haar afkomst te kennen bevoorrecht, ten koste van het recht van de heer Y op eerbiediging van zijn privéleven. De rechtbank benadrukt dat het opheffen van de anonimiteit van de donatie geen juridische gevolgen heeft voor Y, met name op het gebied van afstamming.

De donor was daarom verplicht om een DNA-test te accepteren.

 

Naar een wijziging van de Belgische wetgeving inzake anonimiteit van donoren?

Deze beslissing werpt nu de bredere vraag op of het principe van anonieme donatie zoals vastgelegd in de Belgische wet moet worden behouden. Gezien de mogelijkheden die commerciële DNA-databanken bieden, in combinatie met de opkomst van het recht om zijn afkomst te kennen, "is de anonimiteit van spermadonoren een illusie geworden", zoals Meester De Jonge, de advocaat van Mevrouw X, opmerkt.

De beweging om anonieme donaties aan te vechten neemt ongekende proporties aan, zowel in België als internationaal, zoals blijkt uit het platform "Donorkinderen", opgericht door de Belgische Stephanie Raeymakers, zelf het product van een anonieme donatie.

Hoewel de vermoedelijke donor nog in beroep kan gaan tegen de beslissing, is de impact van de beslissing op wetgevend niveau al aan de orde gesteld.

In zijn advies van 5 december 2022 gaf het Adviescomité voor Bio-ethiek van België een ambivalent advies over de anonimiteit van donoren. Het erkende de legitimiteit van het belang om zijn afkomst te kennen, maar pleitte niet voor een echte wettelijke garantie voor toegang tot de identiteit van de donor.