Baarmoedertransplantaties: welke ethische visie?

Voor het eerst in Groot-Brittannië is een vrouw zonder baarmoeder op 34-jarige leeftijd getransplanteerd met een donorbaarmoeder. Het medische team hoopt nu op een zwangerschap.

Sinds de eerste succesvolle baarmoedertransplantatie in Zweden in 2013, is deze technische vaardigheid wereldwijd ontwikkeld: tot nu toe zijn ongeveer honderd transplantaties geslaagd. Dit heeft tot de geboorte van ongeveer vijftig baby's geleid. De operatie blijft echter zeer gecompliceerd en roept een groot aantal medische en ethische vragen op.

Onderzoekers beschouwen baarmoedertransplantatie als een grote uitdaging, aangezien 1 op de 500 vrouwen een baarmoederafwijking zou hebben. Vrouwen die een baarmoedertransplantatie willen, zijn vrouwen van wie de baarmoeder afwezig (congenitale afwezigheid of Rokitansky syndroom) of disfunctioneel (kanker, chirurgie) is.

Meer dan bij enig ander orgaan is de beschikbaarheid van baarmoeders voor transplantatie echter uiterst beperkt. Wat betreft overleden donoren zijn jongvolwassen vrouwen met een gezonde baarmoeder en van wie de familie niet tegen baarmoederverwijdering is, de uitzondering. Daarom krijgt transplantatie van levende donoren steeds meer aandacht: de donor is dan een familielid of goede vriend van de ontvanger, of soms zelfs een vrouw die als man beschouwd wil worden en haar baarmoeder wil doneren.

Deze laatste categorie donoren heeft het voordeel jong te zijn, wat de kwaliteit van het transplantaat ten goede komt.

In tegenstelling tot België is baarmoederdonatie van levende vrouwen toegestaan in Zweden en de Verenigde Staten.

Ethische kwesties

De bioethische aspecten van baarmoedertransplantatie worden vaak over het hoofd gezien, maar zijn verre van triviaal, ook al is het doel - een vrouw in staat stellen een kind te baren ondanks haar pathologie - begrijpelijk:

1. Vanuit het oogpunt van de levende donor houdt het verwijderen van de baarmoeder met het oog op transplantatie een aantal risico's in voor haar gezondheid en zelfs voor haar leven (grotere risico's dan die van een eenvoudige hysterectomie). Als de donor nog in de vruchtbare leeftijd is, roept het onomkeerbare karakter van de verwijdering van haar baarmoeder ook vragen op.
2. Voor de ontvanger houdt transplantatie momenteel aanzienlijke risico's in met een laag succespercentage: de essentiële voorwaarden voor dit type transplantatie omvatten hormoonbehandeling om de baarmoeder voor te bereiden op zwangerschap, hormoonstimulatie om eicellen te verkrijgen, in-vitrofertilisatie met een laag succespercentage, de bijwerkingen van immunosuppressie, de noodzaak van een keizersnede en tot slot verwijdering van de baarmoeder na de zwangerschap.
3. Wat betreft kinderen die geboren worden na een baarmoedertransplantatie, hebben klinische onderzoeken tot nu toe een herhaling van prematuriteit en (zeer) laag geboortegewicht aangetoond. Risico's voor de toekomstige gezondheid van het kind als gevolg van de immunosuppressieve behandeling van de moeder kunnen niet worden uitgesloten. Tot slot sluit de Franse Nationale Academie voor Geneeskunde de mogelijkheid niet uit dat een intrafamiliaire transplantatie later invloed heeft op de ervaring en opvoeding van het kind.

Baarmoedertransplantaties worden vaak voorgesteld als een ethisch alternatief voor draagmoederschap. De verschillende kwesties die hierboven aan de orde zijn gesteld verdienen echter bijzondere aandacht, net als de neveneffecten van kunstmatige voortplanting enerzijds en de risico-batenbalans van orgaantransplantaties anderzijds.

Zwangerschap als gevolg van een baarmoedertransplantatie betekent de facto in-vitrofertilisatie, met de bekende problemen (gevolgen voor het koppel, de gezondheid van de vrouw, de ouder-kindrelatie die verbroken kan worden door de inbreng van geslachtscellen van buiten het koppel, het lot van restembryo's, enz.)

Hieraan moet worden toegevoegd dat, vanuit het oogpunt van de risico-batenbalans, baarmoedertransplantaties verschillen van alle andere transplantaties omdat ze niet van levensbelang zijn.

Daarom moet er naast de ethische kwesties over orgaandonatie de volledige medische en procreatieve context van baarmoedertransplantatie het onderwerp zijn van een grondige ethische analyse.