Nieuw-Zeeland: Als euthanasie wordt gelegaliseerd, zullen gezondheidsinstellingen zich dan ertegen kunnen verzetten?

Op 19 september zal de bevolking van Nieuw-Zeeland via een referendum beslissen over de legalisering van euthanasie. Op 13 november 2019 heeft het Parlement al een wet aangenomen die euthanasie niet strafbaar stelt, maar die nu in stemming moet worden gebracht. De centra voor palliatieve zorg ("hospices") van het land, die vrezen dat de nieuwe wet hun zorgethiek zou ondermijnen door hen te dwingen tot euthanasie, hebben het voortouw genomen door de Hoge Raad te vragen de gevolgen van de nieuwe wet voor hen te verduidelijken.

"We vroegen om een verklarend oordeel om te verduidelijken of een organisatie, zoals een hospice, een gewetensbezwaar kon maken tegen euthanasie", zegt Mary Schumacher, directeur van Hospice NZ, de organisatie die alle hospices in Nieuw-Zeeland vertegenwoordigt. "Het was een moeilijke beslissing om deze rechtszaak voor de rechter te brengen, omdat vzw's niet lichtzinnig acties ondernemen. Maar het was nodig omdat de gebreken in het wetsvoorstel ... ons onzeker maakten over hoe het in de praktijk zou werken", zegt ze.

In een arrest van 16 juni 2020 erkende het Hooggerechtshof dat organisaties inderdaad een "verankerde ethiek" mogen hebben en dat ze "voor zover dat praktisch mogelijk is, moeten gebruik maken van het recht op gewetensvrijheid". "Terwijl de gewetensclausule in de nieuwe wet alleen van toepassing is op individuele beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg, stelde het Hof dat "dit organisaties en beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg niet mag beletten maatregelen te nemen die een organisatie in staat stellen euthanasie uit te sluiten in haar diensten”.

Hospice NZ was verheugd over deze uitspraak van het Hof, die rekening houdt met degenen die "niet willen worden blootgesteld aan de praktijk van euthanasie tijdens het ontvangen van zorg  op de werkplek of in het geval van bewoners van een rusthuis, in hun leefplaats".

Ter herinnering, de Nieuw-Zeelandse wet voorziet in de toelating van euthanasie voor terminaal zieken die "waarschijnlijk" minder dan zes maanden te leven hebben, van wie "ondraaglijk lijden niet kan worden verlicht op een manier die de persoon als verdraagbaar beschouwt". Als de afname van de fysieke capaciteit van de persoon als onomkeerbaar wordt beschouwd, kan de persoon vragen om een dodelijke dosis, of om zelftoediening (hulp bij zelfdoding), om zijn of haar dood te bespoedigen. (Zie EIB-artikel in het Frans)

In België kan sinds een wet van 5 maart 2020 geen enkele zorginstelling meer verhinderen dat een arts in haar instelling euthanasie uitvoert. Zie de waarschuwing van de IEB met betrekking tot deze nieuwe maatregel: "Euthanasie: het Parlement staat op het punt om over een ongrondwettelijke wet te stemmen".