Man wordt vrouw: Franse Hof van Cassatie weigert haar de status van 'moeder' toe te kennen

Hoe registreer je de afstamming van een kind dat geboren is uit een koppel dat bestaat uit een vrouw en een man die een vrouw is geworden (transgender)? Is het een kwestie om aan het kind, naast de moeder die het heeft gebaard, een tweede moeder te geven, zelfs als deze laatste de biologische afstammingsband te danken heeft aan de spermatozoïden, d.w.z. aan de ‘mannelijke'  gameten?

Op deze bijzondere vraag antwoordt het Franse Hof van Cassatie betrekkelijk duidelijk in een arrest van 16 september jongstleden.

Achtergrond

De zaak is ontstaan uit de stappen die een man heeft ondernomen die een vrouw was geworden en zijn status als moeder wilde laten erkennen door de burgerlijke stand ten aanzien van een kind dat na zijn geslachtsverandering is verwekt. Het verzoek werd achtereenvolgens afgewezen door de griffier en de rechtbank van eerste aanleg, die beide eraan herinnerden dat "het moederschap een biologische realiteit is ‘die wordt bewezen door de zwangerschap en de bevalling". In 2018 liet het Hof van Beroep van Montpellier echter de afstamming registreren onder de nieuwe neutrale categorie van 'biologische ouder', waardoor de vraag naar de keuze tussen de status van vader of moeder wegvalt.

Arrest van het Hof van Cassatie

Niet tevreden met het feit dat deze nieuwe categorie van ‘biologische ouder' op haar van toepassing is, en dus niet als ‘moeder' wordt erkend, ging de vrouw die als man is geboren in beroep bij het Hooggerechtshof.

In zijn arrest wijst het Hof erop dat het Franse burgerlijk wetboek bepaalt dat een geslachtsverandering in de burgerlijke stand geen invloed heeft op de vóór die verandering vastgestelde afstammelingen. M.a.w. de status van vader of moeder van kinderen die vóór de geslachtsverandering van de ouder zijn geboren of erkend, blijft ongewijzigd.

Het burgerlijk wetboek voorziet daarentegen niet in een specifieke bepaling voor kinderen die na de geslachtsverandering geboren worden.

Volgens het Hof moet dan worden verwezen naar het algemeen burgerlijk recht, dat zich in dit geval verzet tegen "de vaststelling van twee maternale afstammelingen m.b.t. hetzelfde kind, met uitsluiting van adoptie". Aangezien het burgerlijk recht niet voorziet in de categorie van de biologische ouder, kan deze bovendien niet ex nihilo door de rechter worden gecreëerd.

Hieruit volgt dat "wat het positief recht betreft, een transgender man die vrouw geworden is en die zich na een wijziging in de vermelding van zijn geslacht in de akten van de burgerlijke stand met zijn vrouw voortplant d.m.v. van zijn mannelijke geslachtscellen, niet het recht wordt ontnomen om een biologische ouder-kindrelatie met het kind te laten erkennen, maar dit alleen kan doen door gebruik te maken van de methoden voor het vaststellen van de afstamming die aan de vader zijn voorbehouden".

Prioriteit voor het belang van het kind

Het Hof preciseert dat een dergelijk mechanisme het mogelijk maakt het belang van het kind te waarborgen, voor zover het hem ten aanzien van zijn beide ouders een kinderlijke relatie toekent, "die een essentieel element van zijn identiteit vormt en overeenkomt met de realiteit van de omstandigheden van zijn conceptie en geboorte, waardoor zijn recht om zijn persoonlijke oorsprong te kennen wordt gewaarborgd". Bovendien maakt deze oplossing het mogelijk om het kind "dezelfde afstamming te geven als die van zijn broer en zus, geboren voor deze wijziging, waardoor discriminatie binnen de broers en zussen wordt voorkomen".

Het feit dat de belangen van het kind voorrang hebben gekregen, betekent niet dat het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven van een vrouw die als man is geboren, onevenredig wordt geschonden, op voorwaarde dat zij daarbij niet wordt gedwongen afstand te doen van de geslachtsidentiteit die haar is gegeven.

Evenzo maakt deze maatregel geen onderscheid tussen vrouwen "naargelang zij al dan niet een kind hebben gebaard, mits de moeder die is bevallen niet in dezelfde situatie wordt geplaatst als de transseksuele vrouw die het kind met een mannelijk voortplantingssysteem heeft verwekt en niet is bevallen".

In het licht van de redenering van het Hof van Cassatie is het nu aan het Hof van Beroep van Toulouse om een definitieve uitspraak te doen.