België
Canada
China
Duitsland
Estland
Frankrijk
Ierland
Italië
Luxemburg
Nederland
Nieuw-Zeeland
Noorwegen
Oostenrijk
Portugal
Spanje
Verenigd Koninkrijk
Verenigde Staten
Zwitserland
Het 10e symposium 'Sympadot', werd op 21 november door de Transplantatiedienst van het Universitair Ziekenhuis Brussel (Erasmus) georganiseerd en was gewijd aan orgaandonatie en -transplantatie. Een van de thema's die tijdens deze dag aan bod kwamen, was de uitdagende vraag: “Euthanasie, een toekomstperspectief ?” Volgens de sprekers is het de bedoeling om een “levenseindeproject” te promoten dat ook orgaandonatie omvat. Gaat het om het aanmoedigen van een altruïstisch gebaar om het medische en sociale falen dat euthanasie inhoudt te doen vergeten?
De ethische principes van orgaandonatie in gevaar in een context van schaarste
Het tekort aan beschikbare organen voor transplantatie is een wereldwijde realiteit. Alleen al in Europa zullen er in 2022 naar schatting 150.000 patiënten op een transplantatie wachten. In datzelfde jaar zullen er elke dag 19 personen overlijden door gebrek aan een transplantatie. In deze omstandigheden, komt euthanasie steeds meer naar voren als een “manier” om het tekort aan te vullen. De getuigenissen die werden gehoord op het Sympadot van Erasmus benadrukten het idee van een nuttige dood, door middel van euthanasie in combinatie met orgaandonatie, waardoor “meerdere personen in leven kunnen blijven” of nog kunnen “rouwen”. Zodra de grens tussen “de dood veroorzaken” en “een kans op leven geven” vervaagt, zou het altruïsme van orgaandonatie euthanasie kunnen rechtvaardigen, die dan niet langer als een mislukking zou worden ervaren.
Huisarts Marc Decroly, aanwezig op het Sympadot, wees erop dat orgaandonatie nooit als voorwendsel voor euthanasie mag worden gebruikt en dat euthanasie geen recht is maar een mogelijkheid. Gezien de aanhoudende toename van het aantal euthanasiegevallen in België (meer dan 3.000 tegen 2023), hoe kan deze utilitaristische tendens in de praktijk worden vermeden, aangezien dat euthanasie en orgaandonatie deel uitmaken van hetzelfde levenseindeproject ? Zal het vooruitzicht van orgaandonatie personen die hun leven zinloos vinden er niet toe aanzetten om voor euthanasie te kiezen?
Hoe kan de onafhankelijkheid tussen de beslissing om euthanasie te plegen en orgaandonatie worden gewaarborgd?
In een advies van 9 januari 2023 heeft het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek zich gebogen over de ethische implicaties van de combinatie van orgaandonatie en euthanasie (zie: Don d’organes après euthanasie : le Comité consultatif de bioéthique de Belgique se raccroche à une éthique procédurale). Het Comité herinnerde aan de drie voorwaarden voor de ethische aanvaardbaarheid van orgaandonatie na euthanasie:
- Euthanasie en orgaandonatie moeten het voorwerp blijven van twee afzonderlijke beslissingen en afzonderlijke partijen;
- Het is absoluut verboden om euthanasie afhankelijk te stellen van het verwijderen van organen en de mogelijkheid om van gedachten te veranderen moet altijd gegarandeerd zijn;
- De geïnformeerde toestemming van de patiënt voor de medische onderzoeken die nodig zijn voor orgaanverwijdering moet worden gegarandeerd.
Het Comité blijft verdeeld over de rol van de arts om de mogelijkheid van orgaandonatie ter sprake te brengen bij een persoon die om euthanasie heeft gevraagd. Terwijl sommige leden voorstander zijn van het altruïsme van donatie, dat het ook mogelijk maakt om “zin te geven aan hun keuze voor het levenseinde”, wijzen andere leden op het risico om de euthanasievraag te beïnvloeden,. Dit is vooral het geval bij patiënten die lijden aan psychiatrische aandoeningen, bij wie het verzoek vaak dubbelzinnig is, maar die tegelijkertijd vaak in aanmerking komen voor orgaandonatie.
Ondanks deze ethische voorzorgsmaatregelen vertelde Dr. David Fargnoul op de conferentie dat in het CHU van Charleroi de arts zelf orgaandonatie voorstelt aan de patiënt tijdens de laatste consultatie voor de euthanasie. Hoe kunnen we onder deze omstandigheden garanderen dat euthanasie niet wordt beïnvloed door orgaandonatie? Bovendien durft de patiënt misschien niet terug te komen op zijn beslissing voor euthanasie als de mogelijkheid van orgaandonatie is besloten in overleg met zijn arts.
In België werden volgens de FOD Volksgezondheid tussen 2005 en 2019 53 organen verwijderd na euthanasie. Dit cijfer zou kunnen veranderen als orgaandonatie wordt geïntegreerd in het project rond het levenseinde, met het grote risico dat het utilitarisme van de dood op verzoek wordt verward met het altruïsme van orgaandonatie.
Gaat het om het aanmoedigen van een altruïstisch gebaar om het medische en sociale falen dat euthanasie inhoudt te doen vergeten?
De ethische principes van orgaandonatie in gevaar in een context van schaarste
Het tekort aan beschikbare organen voor transplantatie is een wereldwijde realiteit. Alleen al in Europa zullen er in 2022 naar schatting 150.000 patiënten op een transplantatie wachten. In datzelfde jaar zullen er elke dag 19 personen overlijden door gebrek aan een transplantatie. In deze omstandigheden, komt euthanasie steeds meer naar voren als een “manier” om het tekort aan te vullen. De getuigenissen die werden gehoord op het Sympadot van Erasmus benadrukten het idee van een nuttige dood, door middel van euthanasie in combinatie met orgaandonatie, waardoor “meerdere personen in leven kunnen blijven” of nog kunnen “rouwen”. Zodra de grens tussen “de dood veroorzaken” en “een kans op leven geven” vervaagt, zou het altruïsme van orgaandonatie euthanasie kunnen rechtvaardigen, die dan niet langer als een mislukking zou worden ervaren.
Huisarts Marc Decroly, aanwezig op het Sympadot, wees erop dat orgaandonatie nooit als voorwendsel voor euthanasie mag worden gebruikt en dat euthanasie geen recht is maar een mogelijkheid. Gezien de aanhoudende toename van het aantal euthanasiegevallen in België (meer dan 3.000 tegen 2023), hoe kan deze utilitaristische tendens in de praktijk worden vermeden, aangezien dat euthanasie en orgaandonatie deel uitmaken van hetzelfde levenseindeproject ? Zal het vooruitzicht van orgaandonatie personen die hun leven zinloos vinden er niet toe aanzetten om voor euthanasie te kiezen?
Hoe kan de onafhankelijkheid tussen de beslissing om euthanasie te plegen en orgaandonatie worden gewaarborgd?
In een advies van 9 januari 2023 heeft het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek zich gebogen over de ethische implicaties van de combinatie van orgaandonatie en euthanasie (zie: Don d’organes après euthanasie : le Comité consultatif de bioéthique de Belgique se raccroche à une éthique procédurale). Het Comité herinnerde aan de drie voorwaarden voor de ethische aanvaardbaarheid van orgaandonatie na euthanasie:
- Euthanasie en orgaandonatie moeten het voorwerp blijven van twee afzonderlijke beslissingen en afzonderlijke partijen;
- Het is absoluut verboden om euthanasie afhankelijk te stellen van het verwijderen van organen en de mogelijkheid om van gedachten te veranderen moet altijd gegarandeerd zijn;
- De geïnformeerde toestemming van de patiënt voor de medische onderzoeken die nodig zijn voor orgaanverwijdering moet worden gegarandeerd.
Het Comité blijft verdeeld over de rol van de arts om de mogelijkheid van orgaandonatie ter sprake te brengen bij een persoon die om euthanasie heeft gevraagd. Terwijl sommige leden voorstander zijn van het altruïsme van donatie, dat het ook mogelijk maakt om “zin te geven aan hun keuze voor het levenseinde”, wijzen andere leden op het risico om de euthanasievraag te beïnvloeden. Dit is vooral het geval bij patiënten die lijden aan psychiatrische aandoeningen, bij wie het verzoek vaak dubbelzinnig is, maar die tegelijkertijd vaak in aanmerking komen voor orgaandonatie.
Ondanks deze ethische voorzorgsmaatregelen vertelde Dr. David Fargnoul op de conferentie dat in het CHU van Charleroi de arts zelf orgaandonatie voorstelt aan de patiënt tijdens de laatste consultatie voor de euthanasie. Hoe kunnen we onder deze omstandigheden garanderen dat euthanasie niet wordt beïnvloed door orgaandonatie? Bovendien durft de patiënt misschien niet terug te komen op zijn beslissing voor euthanasie als de mogelijkheid van orgaandonatie is besloten in overleg met zijn arts.
In België werden volgens de FOD Volksgezondheid tussen 2005 en 2019 53 organen verwijderd na euthanasie. Dit cijfer zou kunnen veranderen als orgaandonatie wordt geïntegreerd in het project rond het levenseinde, met het grote risico dat het utilitarisme van de dood op verzoek wordt verward met het altruïsme van orgaandonatie.