Frankrijk: naar een uitbreiding van het MAP tot alleenstaande vrouwen en vrouwenparen

In Frankrijk heeft de Senaat op donderdag 24 juni 2021 de wet op de bio-ethiek in derde lezing unaniem verworpen wegens gebrek aan consensus met de Nationale Assemblee. Deze zou op 29 juni het laatste woord moeten hebben over de tekst die zij op 8 juni heeft ingediend en die met 84 stemmen tegen 43 is goedgekeurd. De belangrijkste maatregelen van dit wetsvoorstel, zoals het nu voorligt, zijn:

De uitbreiding van MAP (medisch begeleide voortplanting) tot vrouwenparen en alleenstaande vrouwen, terwijl deze voorheen beperkt was tot vruchtbaarheidsstoornissen.

Toestemming voor het creëren van menselijk-dierlijke chimaeren voor onderzoeksdoeleinden: hoewel het verbod op het inbrengen van dierlijke cellen in menselijke embryo's is verduidelijkt, is de toevoeging van menselijke cellen aan een dierlijk embryo toegestaan.

De versoepeling van de vergunningsregeling voor embryonaal stamcelonderzoek.

Een verbintenis van de gezondheids-, opleidings- en onderzoeksinstellingen om de lichamen van overledenen die aan de wetenschap zijn geschonken, te eerbiedigen en waardig te behandelen (naar aanleiding van gevallen van niet-eerbiediging van de lichamen van overledenen in bepaalde medische faculteiten).

Onder de door de Nationale Assemblee verworpen maatregelen:

Postmortaal MAP (MAP van de weduwe met de gameten van de overleden echtgenoot)

De uitbreiding van abortus naar het motief "psychologische noodsituaties" tot het einde van de zwangerschap.

De invoeging van een specifieke gewetensclausule voor de medische onderbreking van zwangerschap

De uitbreiding van prenatale diagnose tot talrijke pathologieën

In zijn huidige vorm gaat het wetsvoorstel bio-ethiek dus voorbij aan de burgerconclusies die zijn voorgelegd aan de Staten-generaal van de bio-ethiek 2018 en aan het gebrek aan consensus met de Senaat.

Het wetsvoorstel roept ernstige ethische vragen op. De nieuwe MAP-technieken brengen de voorstellingen van het gezin en de afstamming aan het wankelen. Aan de aanvankelijke problemen van het gebruik van het MAP (gebruik van kunstmatige hormonale behandelingen, medische beperkingen, financiële kosten, gebruik van geslachtsceldonatie en breuk tussen biologische en sociale verwantschap, zie het IEB-dossier over het MAP) worden namelijk nieuwe problemen toegevoegd. Deze uitbreiding van het MAP zou leiden tot het toestaan van :

filiatie zonder vader (voor een kind geboren uit een PMA voor een vrouwelijk paar)

filiatie zonder biologische vader of moeder in geval van een dubbele eicel- en spermadonatie (tot nu toe vereist de wet dat ten minste een van de twee ouders een genetische band heeft met het uit de MAP voortkomend kind)

filiatie zonder tweede ouder (voor het kind geboren uit het MAP van een alleenstaande vrouw): het is bekend dat het alleenstaand ouderschap de moeder dagelijks blootstelt aan een niet te verwaarlozen risico van onzekerheid en oververantwoordelijkheid, met alle gevolgen van dien voor de ontwikkeling van het kind.

Het ontbreken van een biologische afstamming tussen het kind en zijn wettelijke ouder(s) zou worden gecompenseerd door een recht op toegang tot de herkomst van het kind vanaf het moment dat het meerderjarig is, althans wat betreft niet-identificerende medische gegevens (leeftijd, fysieke kenmerken, enz.). Verschillende studies hebben echter aangetoond hoe moeilijk het is  voor veel kinderen die hun ouder niet kennen om een identiteit op te bouwen, omdat deze niet in staat zijn deel uit te maken van een familiegeschiedenis en zich te positioneren ten opzichte van het complementaire karakter van het vader-moeder-model.

Een dergelijke uitbreiding van de toegang tot het MAP lijkt enigszins Prometheïsch, door de wens om, dankzij de nieuwe medische technieken, de onmogelijke voortplanting van een persoon of personen van hetzelfde geslacht te overwinnen.

Bovendien legt de uitbreiding van het MAP in naam van de gelijkheid, in combinatie met de feitelijke erkenning van in het buitenland verrichte GPA, de grondslag voor de komende depenalisering van GPA in Frankrijk.

Volgens de politieke agenda zou het wetsontwerp op 29 juni definitief moeten worden aangenomen in de Nationale Asemblee. 

Bibliografie:

Diane Drory, Le Complexe de Moïse: Overwegingen over adoptie, ed. Albin Michel, 2006

Séverine Mathieu, L'Enfant des possibles, médicale assistance à la procréation, éthique, religion et filiation, Éditions de l'Atelier, 2013

Dominique Mehl, Lois de l'enfantement, procréation et politique en France (1982-2011), Les Presses de Sciences-Po, 2011