In Casablanca roepen deskundigen de staten op het draagmoederschap af te schaffen

Op 3 maart kwamen in Casablanca honderd deskundigen uit 75 landen bijeen om een verklaring over de afschaffing van het draagmoederschap te ondertekenen. In die Verklaring roepen artsen, psychologen, juristen, filosofen en sociologen de staten op om zich ertoe te verbinden het draagmoederschap af te schaffen en daartoe een "Internationaal Verdrag inzake de afschaffing van draagmoederschap" te ondertekenen.

Terwijl Rusland, Oekraïne, Canada en sommige Amerikaanse staten draagmoederschap toestaan, is de praktijk in Europa doorgaans verboden. In sommige landen zoals Nederland, Griekenland en Denemarken wordt het echter wel getolereerd. Gezien het juridisch vacuüm rond deze praktijk en gezien een duidelijke veroordeling ontbreekt, staan sommige landen deze praktijk toe zonder dat er een wettelijke regeling is voorzien. Zo zijn er in België vier ziekenhuizen die deze praktijk aanbieden, zonder enige wettelijke omkadering voor de wensouders, aangezien draagmoedercontracten niet worden erkend.

Het waanbeeld van een ethisch draagmoederschap

Soms ontsnappen draagmoederschappen aan nationale wetten als ze voorgesteld worden als altruïstisch gebaar van een vrouw ten aanzien van een koppel met kinderwens, of door aan de praktijk een emotionele of zelfs medische dimensie te verlenen, bijvoorbeeld als een oplossing voor onvruchtbaarheid. Volgens de ondertekenaars van de Verklaring van Casablanca moet het antwoord op de draagmoederschapspraktijk voor alle landen hetzelfde zijn en mag er geen onderscheid gemaakt worden tussen zogenaamde "ethische" draagmoederschappen, die altruïstisch en gratis zijn, en commerciële draagmoederschappen.

Of ervoor betaald wordt of niet, deze praktijk vormt een ernstige aantasting van de menselijke waardigheid en de grondrechten van vrouwen en kinderen. Het kind is hier het voorwerp van een commercieel contract dat de kinderwens van volwassenen moet tegemoet komen, ongeacht de gezinssamenstelling, of om het leed te lenigen van een koppel dat geen kind kan krijgen. Het organiseren van deze praktijk is op zich reeds een schending van de menselijke waardigheid.

Concrete maatregelen ter bestrijding van draagmoederschap

Om het verbod op draagmoederschap in de verschillende staten effectief te maken, vragen de deskundigen de staten om "elke juridische waarde te ontzeggen aan overeenkomsten waarbij een vrouw zich ertoe verbindt een kind te dragen om het af te staan", en tevens "natuurlijke of rechtspersonen te bestraffen die zich aandienen als tussenpersoon tussen de draagmoeders en de opdrachtgevers". De deskundigen stellen ook voor dat de staten diegenen bestraffen die op hun grondgebied beroep doen op draagmoederschap, maar de eigen burgers zouden bestraffen die beroep doen op draagmoederschap in het buitenland.

Samen de ethische en juridische aspecten van deze praktijk onder de aandacht brengen

In Casablanca gingen de deskundigen ook in op delicate juridische kwesties, zoals de erkenning van de afstamming van kinderen die via draagmoederschap geboren zijn, én op de psychologische gevolgen voor de draagmoeder en voor het kind. Anne Schaub, een Belgische psychologe en psychotherapeute, besprak het prenataal geheugen van baby's in utero die met de moeder een bevoorrechte binding ontwikkelen, die na de geboorte voortduurt. Zij benadrukte het belang van het hechtingsproces tijdens de zwangerschap, waardoor het kind zich veilig kan voelen en waarop het kan groeien. Door het kind te scheiden van de moeder die het gedragen heeft, verbreekt de draagmoederschap dit hechtingsproces en wordt het kind blootgesteld aan de angst van verlating en aan een diep en soms blijvend gevoel van onveiligheid.

In Europa komt deze Verklaring van Casablanca op een kritisch moment. De Europese Commissie zal namelijk bij het Europees Parlement een ontwerpverordening indienen (zie IEB: 12/01/2023) om de afstamming die in één lidstaat vastgesteld werd, automatisch te erkennen in alle landen van de Unie. Deze erkenning zou voor de staten de verplichting inhouden om ook de afstamming te erkennen van kinderen die via draagmoederschap verwekt werden.

Om meer te vernemen: Schaub Anne « GPA: arrêtons ce marché international de l’exploitation reproductive », LLB 29 mars 2023.

Bron : Verklaring van Casablanca 2023.  http://declaration-surrogacy-casablanca.org/wp-content/uploads/2023/03/Dossier-de-presse-Casablana.pdf